İsrail Türkiye’deki Siloam Yazıtı’nı neden istiyor?

İsrail, kopyasını 2010 yılında (Hezekiya) Hizkiya Tüneli’nin içine yerleştirdiği Siloam Yazıtı olarak bilinen tarihi eseri, yıllardır Türkiye’den almaya çalışıyor.

Yazıt, her ne kadar Türkiye’de bir tarihi eser olarak muhafaza edilse de, İsrail tarafından sadece bir arkeolojik buluntu olarak değil “Yahudilerin Kudüs’teki tarihi, kültürel ve dini köklerinin binlerce yıl önceye dayandığının kanıtı” olarak sunuluyor. Bu eser İsrail tarafından “modern Yahudi devletinin tarihsel meşruiyetini” destekleyen bir unsur olarak görülüyor.

İSRAİL YAZITI YILLARDIR İSTİYOR

Eseri yıllardır Türkiye’ye gelen her İsrail devlet yöneticisi istedi. 1998 yılında Benjamin Netanyahu , dönemin Türkiye Başbakanı Mesut Yılmaz’dan yazıtı iade etmesini istemiş ve karşılığında Türkiye’ye “İsrail’in müzelerine gidip Osmanlı dönemine ait istediği tüm buluntuları seçmesini” teklif etmişti. Netanyahu’nun teklifi reddedilmişti.

Siloam Yazıtı’nın Türkiye’den alınması girişimlerinin 1998’de Netanyahu, 2007’de Kudüs Belediye Başkanı Uri Lupoliansk ve 2022’de İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog tarafından tekrarlandığı öğrenildi.

1882’de Kudüs Osmanlı toprağı iken İstanbul’a getirilen yazıt, bugün İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde korunuyor. Türkiye’de hem kamuoyunda hem de akademi çevrelerinde Siloam Yazıtı yeniden tartışılmaya başlandı. 

“MÜZEDE DEPOYA KALDIRILDI” İDDİASI

Diğer yandan İsrail basını dikkat çekici bir iddia da bulundu. İngiltere merkezli haber sitesi Middle East Eye kaynak gösterilerek yazıtın İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilendiğini fakat tadilat nedeniyle depoya kaldırıldığını ancak sonrasında da “İsrail’in yasa dışı yollarla esere el koyma ihtimaline karşı” bir daha sergilenmeme ihtimali olduğunu öne sürdü.

SİLOAM YAZITI’NIN TARİHİ ÖNEMİ

Yaklaşık 2 bin 700 yıl öncesine tarihlenen Siloam (Silvan) Yazıtı, Yahuda Kralı Hizkiya döneminde Kudüs’ün su ihtiyacını karşılamak amacıyla açılan tünelin bitirilmesi sonucu hazırlandı.

Eski İbrani alfabesiyle yazılan 6 satırlık kitabe, kuzey ve güney yönlerinden kazılan tünellerin ortada birleştiği anı tasvir eder. Yazıtta, işçilerin birbirlerinin seslerini duyarak kazılarını sürdürdükleri ve buluştuklarında büyük bir mühendislik başarısına imza attıkları anlatılmaktadır.

1880 yılında Kudüs’te keşfedilen bu yazıt, Osmanlı idaresi tarafından İstanbul’a götürülmüş olup günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor. 

SİLOAM YAZITI’NDA NE YAZIYOR?

İbranice’nin en erken örneklerinden biriyle kaleme alınan yazıtın metni, tünelin yapım sürecini anlatıyor. Parçalandığı için kısmen okunan yazıtın o dönemde muhtelif kopyaları yapıldı, ancak asıl eser halen İstanbul’da. Yazıtın çevirisi ise şöyle:

“Kazısı; kazı nasıl yapıldı; daha…. Kazmalar aynı doğrultuda ve birbirine karşı idiler. Kanalın açılmasına üç endaze(arşın) kala sesler işitildi. Bu sesler karşılıklı olarak birbirine bağıranların sesi idi.

Çünkü orada kuzey ve güneyinden açılan tünel birleşiyordu. Ve o gün kanal açılmış oldu. Tünelin açılması ile her iki taraftaki işçiler ve kazmaları karşılaştılar.

Sular kaynaktan bin endaze uzaklıktaki havuza aktı ve işçilerin başları üstündeki kayanın yüksekliği yüz endaze idi.”