Yılda 546 bin kişi sıcaktan ölüyor!

Dünyanın en prestijli tıp dergilerinden The Lancet, 128 multidisipliner uzmanın hazırladığı 2025 İklim Değişikliği ve Sağlık Raporu’nu yayınladı. 2024’ün, sanayi öncesi döneme göre 1.5°C’lik sıcaklık artışının aşıldığı ilk yıl olarak kayıtlara geçtiğini belirten rapor, iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki tehditlerinin “eşi benzeri görülmemiş” seviyelere ulaştığını ortaya koydu.

Raporun en çarpıcı bulgusu, sıcak hava dalgalarına maruziyetteki rekor artış oldu. 1986-2005 ortalamasına kıyasla, 1 yaşından küçük bebeklerin sıcak hava dalgalarına maruz kalma oranı yüzde 389 artarken, 65 yaş üstü yetişkinlerin maruziyet oranı yüzde 304 yükseldi.

ISIYA BAĞLI ÖLÜMLERDE VE ÇALIŞMA KAYBINDA REKOR ARTIŞ

Rapor, iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki 20 göstergesinden 12’sinin rekor kırdığını ortaya koydu. Yüksek sıcaklıklar ve savunmasız nüfusun artması, 1990’lardan bu yana sıcağa bağlı ölümlerde yüzde 63’lük bir artışa yol açtı. 2012-2021 yılları arasında sıcaktan kaynaklı tahmini yıllık ortalama ölüm sayısı 546 bine ulaştı.

Sıcaklığın ekonomik etkileri de rekor seviyede. 2024 yılında aşırı sıcaklar nedeniyle küresel olarak 639 milyar potansiyel çalışma saati kaybedildi. Bu kayıp, 1,09 trilyon ABD doları tutarında potansiyel gelir kaybı anlamına geliyor.

KURAKLIK, ORMAN YANGINI VE GIDA GÜVENSİZLİĞİ ZİRVEDE

Rapora göre 2024 yılı, rekor düzeyde sağlık tehditlerinin yaşandığı bir yıl oldu:

• Kuraklık: Küresel kara alanlarının rekor düzeyde yüzde 61’i 2024 yılında aşırı kuraklıktan etkilendi.
• Gıda Güvencesizliği: 2023’teki aşırı sıcaklar ve kuraklık, 124 ülkede 123,7 milyon daha fazla insanın orta veya şiddetli gıda güvencesizliği yaşamasıyla ilişkilendirildi.
• Orman Yangınları: 2024 yılında, orman yangını dumanından kaynaklanan PM2.5 hava kirliliğine bağlı olarak rekor düzeyde 154 bin ölüm gerçekleşti.
• Bulaşıcı Hastalıklar: İklim koşullarının değişmesi, Dang hummasının bulaşma potansiyelini 1951-60 dönemine göre yüzde 48,5 artırdı.

SİYASİ GERİ ADIMLAR VE FOSİL YAKIT DEVLERİ ELEŞTİRİLDİ

Rapor, sağlık tehditleri artarken siyasi ilerlemenin “geri gittiğini” vurguladı. Hükümetlerin BM Genel Kurulu konuşmalarında “iklim ve sağlık” konularına değinme oranı 2021’de yüzde 62 iken, 2024’te bu oran yüzde 30’a düştü.

Rapor, özellikle “yeni ABD yönetiminin 2015 Paris Anlaşması’ndan çekilmesini” ve Arjantin gibi ülkelerin benzer engelleyici tutumlarını eleştirdi.

Ayrıca, Shell, BP, ExxonMobil ve Chevron gibi fosil yakıt devlerinin iklim taahhütlerini “duraklattığı, ertelediği veya geri çektiği” belirtildi. Buna paralel olarak, özel bankaların fosil yakıt sektörüne olan kredileri 2024’te yüzde 29 artarak 611 milyar dolara ulaştı.

KAÇIRILAN FIRSATLAR: 11.8 MİLYON ÖNLENEBİLİR ÖLÜM

Rapor, büyük ölçüde önlenebilir olmasına rağmen, yüksek karbonlu ve sağlıksız beslenme alışkanlıklarına bağlı ölümlerin 2022’de 11.8 milyona ulaştığını belirtti.

Buna karşın, bazı olumlu gelişmelerin de altı çizildi. Yenilenebilir enerji sektörü 2023’te küresel GSYİH büyümesinin yüzde 10’unu oluşturdu. Brezilya’da ağaç örtüsü kaybı 2023’te yüzde 15 azaldı ve sağlık sektörünün kendi sera gazı emisyonları 2021-2022 arasında yüzde 12 düştü.