Akademik eserlerde yapay zeka mevzuat çalışması

Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Prof. Dr. Erol Özvar, “Tez, makale ve diğer bilimsel çalışmalarda yapay zekanın nasıl ve hangi ölçülerde kullanılacağına dair kapsamlı bir mevzuat çalışması hayata geçmek üzeredir.” dedi.

Özvar, Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS) faaliyetleri kapsamında “Kütüphane 5.0 ve İnsan Merkezli Dijital Dönüşüm” temasıyla düzenlenen ANKOSLink2025 Uluslararası Konferansı’na katıldı.

Konferansın Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi Konferans Salonu’nda gerçekleştirilen açılışında konuşan Özvar, yapay zeka, büyük veri, dijital içerik üretimi ve otomasyon teknolojileri gibi pek çok unsurun bilgi ekosistemini yeniden şekillendirdiğini, bu dönüşüm sürecinde kütüphaneler, yayınevleri ve akademik kurumların, bilgiyi yöneten, yorumlayan ve insana hizmet eden yeni bilgi toplumunun mimarları haline geldiğini belirtti.

Kütüphanelerin, insanlık tarihinin en kıymetli bilgi kurumlarından olduğunu dile getiren Özvar, dijital çağın hızı ve çeşitliliğiyle kütüphanelerin dönüşüm geçirerek bilginin işlendiği, anlamlandırıldığı dinamik merkezler haline geldiğini vurguladı.

Özvar, dönüşümün yeni aşamasını temsil eden “Kütüphane 5.0” kavramının, teknolojik yeniliklerin ötesinde bilginin üretimi, paylaşımı, korunması ve yeniden inşasında insanı merkeze alan bir yaklaşımı ifade ettiğini dile getirdi.

Yapay zeka, büyük veri, artırılmış gerçeklik ve nesnelerin interneti gibi yeni teknolojilerin, bilgiye erişimi kolaylaştırırken bilgi güvenliği, veri gizliliği ve etik kullanım alanlarında yeni sorumluluklar da getirdiğine dikkati çeken Özvar, “Kütüphanelerimiz sadece bilgiye erişim sağlayan kurumlar değil, bilginin doğruluğunu, kaynağını ve anlamını koruyan, insanla bilgi arasındaki güven köprüsünü tesis eden konumda olmalıdır.” diye konuştu.

Özvar, Türk yükseköğretim sisteminin dijital dönüşüme yön veren stratejik bir yeniden yapılanma süreci içinde olduğunu ve yapay zeka, bilişim teknolojileri ile dijital dönüşüm alanlarında ihtiyaç duyulan nitelikli insan kaynağını yetiştirmeyi Türkiye’nin küresel ölçekte rekabet gücünü artıracak stratejik bir vizyonun gereği olarak gördüklerini ifade etti.

Geçen yıl hazırladıkları “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Faaliyetlerinde Üretken Yapay Zeka Kullanımına Dair Etik Rehberi”nin, üretken yapay zekanın getirdiği fırsatları değerlendiren ve olası riskleri göz önünde bulunduran kılavuz işlevi gördüğünü belirten Özvar, şunları kaydetti:

“Şimdi bu adımı bir ileri seviyeye taşıyoruz. Tez, makale ve diğer bilimsel çalışmalarda yapay zekanın nasıl ve hangi ölçülerde kullanılacağına dair kapsamlı bir mevzuat çalışması hayata geçmek üzeredir. Gerekli yönetmelik ve yasal düzenlemelerin en kısa sürede yürütüleceğini buradan duyurmak isterim. Böylece yükseköğretim sistemimizde yapay zeka kullanımına ilişkin etik, denetlenebilir ve şeffaf bir yönetişim çerçevesi oluşturulmuş olacaktır. Bu çerçevede yalnızca üretken yapay zekanın tez, makale ve bilimsel çalışmalarda nasıl kullanılacağı değil, aynı zamanda veri güvenliği, kaynak doğrulama, intihal önleme, şeffaf raporlama ve etik sorumluluk konularında da somut standartlar ortaya çıkacaktır.”

– “KÜTÜPHANE 5.0 İNSANI MERKEZE ALAN BİR VİZYONUN İFADESİDİR”

Prof. Dr. Özvar, YÖK olarak kütüphanelerin dijital dönüşümün merkezinde yer almasını önemsediklerini dile getirerek, kütüphanelerin veriye dayalı, karar alınan yapay zeka destekli hizmetler, araştırma verilerinin yönetimi ve açık bilimin yaygınlaştırılması gibi alanlarda güçlendirilmesine öncelik verdiklerini vurguladı.

YÖK olarak kütüphanelerin dijital dönüşümünde görev alan personelin becerilerini ve mesleki yeterliliklerini artıracak eğitim programlarını da desteklediklerini, yapay zekanın ve dijital teknolojilerin insan yaşamını her yönüyle dönüştürdüğü bir çağda olduklarını dile getiren Özvar, şu ifadeleri kullandı:

“Kütüphane 5.0 ve insan merkezli dijital dönüşüm anlayışı, teknolojiyi değil, insanı merkeze alan bir vizyonun ifadesi olmak bakımından son derece kıymetlidir. Bu vizyon, bizlere bilginin etik değerlerle yönetileceği ve insanlık yararına kullanılacağı bir geleceği işaret etmektedir. Kütüphanelerimiz, üniversitelerimiz ve buralarda görev yapan herkes bu süreçte önemli sorumluluklar üstlenecektir. YÖK olarak bilgiye ve bilginin ürettiği değere inanıyoruz. Dijital çağın sunduğu imkanları etik, sürdürülebilir ve insan odaklı bir yaklaşımla, ülkemizin ve insanlığın yararına kullanma hususunda, bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da kararlılıkla çalışmaya devam edeceğiz.”

– “CUMHURBAŞKANLIĞI MİLLET KÜTÜPHANESİ BİR BİLGİ ÜSSÜ KONUMUNDADIR”

ANKOS Başkanı İsmail Çetinkaya da “Kütüphane 5.0 ve İnsan Merkezli Dijital Dönüşüm” temasının Japonya merkezi toplum 5.0 vizyonundan esinlenerek teknolojiyi insan refahı ve toplumsal gelişim için kullanan bir kütüphane modelini ifade ettiğini, bu yaklaşımda yapay zeka, büyük veri ve otomasyon gibi teknolojilerin, kullanıcıların bilgiye erişimini kolaylaştırmak için araç olarak kullanılırken etik, kapsayıcılık ve dijital eşitlik ilkelerin ön planda tutulduğunu dile getirdi.

Kütüphaneler bilgi sağlamanın yanı sıra dijital dönüşümün denkleri olan kurumlar haline geldiğini belirten Çetinkaya, “Bu dönüşüm, akademik kütüphanelerin rolünü yeniden tanımlarken bilgi profesyonellerinin yetkinliklerini de dönüştürmektedir.” dedi.

Cumhurbaşkanlığı Kütüphaneler Daire Başkanı Ayhan Tuğlu ise kütüphanelerin yapay zeka destekli kişiselleştirilmiş öğrenme deneyimleri sunan, kültürel miras ile dijital yeniliği buluşturan etkileşimli ve sosyal yaşam merkezleri haline geldiğini vurguladı.

Kütüphanelerin, dinamik bilgi ekosistemleri olarak toplumun her kesimine dokunduğunu ve Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi’nin de bunun Türkiye’deki en somut örneği olduğunu söyleyen Tuğlu, “Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi öğrenmeyi, üretimi ve yeniliği aynı çatı altında buluşturan bir bilgi üssü konumundadır.” ifadesini kullandı.

ANKOSLink2025 Uluslararası Konferansı, 6 Kasım’a kadar sürecek.